Diğer kamu kurum ve kuruluşları gibi yerel yönetimler de giderlerini karşılayabilmek için iç ve dış kaynaklardan borçlanma yoluna gitmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2020 yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu verilere göre yerel yönetimlerin toplam borcu 206.332.612.000 TL. dir. Bunun 31.158.233.000 TL lik kısmı dış borç niteliğindedir. 2020 yılında yerel yönetimlerin faiz gideri 6.548.051.000 TL dir. Bunun 4.314.571.000 TL si büyükşehir belediyelerinin faiz harcamalarıdır. Bu rakamlardan büyükşehir belediyelerinin daha çok borçlandıkları anlaşılmaktadır. Özellikle altyapı, ulaşım ve çevre yatırımları borçlanmanın gerekçeleri arasında yer almaktadır.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verileri yıllık olarak yayınlandığından yerel yönetimlerin borç stoğu ve geleceğe yönelik yüklenimleri hakkında yeterli bilgiyi verememektedir. Bu konuda daha açıklayıcı bilgiler, Kamu Borç Yönetimi Raporlarında yer almaktadır.
2021 yılı Kasım ayında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan Kamu Borç Yönetimi Raporu verilerine göre, Avrupa Birliği tanımlı yerel yönetim borç stoğu 83.651.000.000 TL dir. Bunun dışında hazine garantili ve hazine garantisiz dış borçlar bulunmaktadır.
Yerel yönetimlerin hazine garantili dış borç stoğu 428.000.000 ABD Dolarıdır. Ortalama vade süresi 4,7 yıl olarak hesaplanmıştır. Bu kapsamda, Adana Büyükşehir Belediyesinin 3, Antalya Büyükşehir Belediyesinin 42, Bursa Büyükşehir Belediyesinin 77, Bursa Su ve Kanalizasyon İdaresinin 57, Eskişehir Büyükşehir Belediyesinin 48, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin 3, İzmir Büyükşehir Belediyesinin 79, Kayseri Büyükşehir Belediyesinin 3, Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresinin 3, Samsun Büyükşehir Belediyesinin 75, Samsun Su ve Kanalizasyon İdaresinin 32 ve Zonguldak Belediyesinin 7 Milyon ABD Doları hazine garantili dış borcu bulunmaktadır. 2021 yılı içinde Adana Büyükşehir Belediyesinin 1, Bursa Büyükşehir Belediyesinin 8, Samsun Büyükşehir Belediyesinin 8, Samsun Su ve Kanalizasyon İdaresinin 1, Zonguldak Belediyesinin 1 Milyon ABD Doları miktarındaki borcu Hazine tarafından üstlenilmiştir.
2021 yılı içinde, Hazine garantisi olmadan sağlanan tek dış kredi İstanbul Büyükşehir Belediyesince alınmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 29.09.2021 tarihinde yapılan 93.000.000 EUR bedelli anlaşmayla Eminönü-Alibeyköy Tramvay Hattı İnşaat, Elektromekanik ve Araç Alım İşi için AFD- Fransız Kalkınma Ajansından 12,1 yıl vadeli, 2,5 yıl geri ödemesiz kredi alınmış olup, kredinin toplam maliyeti 108.642.600 EUR olarak gerçekleşecektir.
Yerel yönetimlerin Hazineye de önemli miktarda borçları bulunmaktadır: Adana Büyükşehir Belediyesinin 1.034, Ankara Büyükşehir Belediyesinin 544, Antalya Büyükşehir Belediyesinin 285, Antalya Su ve Atıksu İdaresi Genel Müdürlüğünün 17, Adana Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresinin 169, Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresinin 116, Batman Belediyesinin 148, Bursa Büyükşehir Belediyesinin 434, Bursa Su ve Kanalizasyon İdaresinin 198, Denizli Büyükşehir Belediyesinin 37, Diyarbakır Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünün 128, Eskişehir Su ve Kanalizasyon İdaresinin 22, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünün 35, Gaziantep Büyükşehir Belediyesinin 22, İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresinin 19, İzmir Büyükşehir Belediyesinin 20, İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresinin 39, Kayseri Büyükşehir Belediyesinin 2, Kayseri Su ve Kanalizasyon İdaresinin 124, Kocaeli Büyükşehir Belediyesinin 4.732, Konya Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresinin 36, Malatya Su ve Kanalizasyon İdaresinin 128, Mersin Büyükşehir Belediyesinin 2, Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresinin 74, Muğla Su ve Kanalizasyon İdaresinin 448, Sakarya Büyükşehir Belediyesinin 112, Samsun Büyükşehir Belediyesinin 280, Samsun Su ve Kanalizasyon İdaresinin 104, Siirt Belediyesinin 33, Sivas Belediyesinin 121, Yozgat Belediyesinin 67 ve Zonguldak Belediyesinin 116 Milyon Lira Hazineye borcu bulunmaktadır. Adana Büyükşehir Belediyesinin 17 ve Zonguldak Belediyesinin de 5 Milyon Liralık Hazine borcunun vadesi de geçmiştir.
Yukarda sayılan yerel yönetim borçlarına yerel yönetim şirketlerinin borçları dâhil değildir. Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre faaliyet gösteren yerel yönetim şirketlerinin önemli bir bölümünün ciddi bir borç stoğu ya da zarar içinde olduğu bilinmektedir. Aslında kamu parasıyla işletilen yerel yönetim şirketlerinin, özellikle de belediye şirketlerinin kar-zarar durumlarının kamuoyuyla paylaşılmaması, “yönetimde açıklık” ilkesine aykırılık teşkil etmektedir.
Yerel yönetimler içinde büyükşehir belediyelerinin dövizdeki değer artışıyla birlikte borçlarının TL karşılığı yükselmektedir. Büyükşehir belediyelerinin başta su ve ulaşım hizmetlerini sosyal politika gereği olarak maliyetlerinin altında bir bedelle sunmak zorunda kalmaları nedeniyle, mali açıdan zorluklar yaşayabilecekleri değerlendirilmektedir. Bu nedenle, bütçe disiplinine yönelmede, tasarrufta, istihdam politikalarının sosyal politika aracı olmaktan çıkarılmasında, belediye mülklerinin verimli kullanılmasında ve sahiplenilmesinde, gelirlerin tahsilat oranlarının yükseltilmesinde ve hizmet önceliklerinin mali tabloya göre yeniden ele alınmasında fayda bulunmaktadır.