Kamu İhale Mevzuatına Köklü Değişiklikler Geliyor
Facebook Twitter Pinterest LinkedIn WhatsAppKamu İhale Kurumu tarafından gönderilen yazıda; kamu mali yönetiminin önemli bir unsuru olan kamu alımları sisteminin, 1/1/2003 tarihinde yürürlüğe giren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu ihale Sözleşmeleri Kanunu ile düzenlendiği belirtilerek; “Son yıllarda yaşanan ekonomik ve teknolojik dönüşümle birlikte, anılan Kanunların değişen koşullara uyumlu hale getirilmesi ve […]
Kamu İhale Kurumu tarafından gönderilen yazıda; kamu mali yönetiminin önemli bir unsuru olan kamu alımları sisteminin, 1/1/2003 tarihinde yürürlüğe giren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu ihale Sözleşmeleri Kanunu ile düzenlendiği belirtilerek; “Son yıllarda yaşanan ekonomik ve teknolojik dönüşümle birlikte, anılan Kanunların değişen koşullara uyumlu hale getirilmesi ve daha etkin işleyen bir kamu alımları sisteminin oluşturulması amacıyla, 12 Mart 2021 tarihinde kamuoyuna açıklanan Ekonomi Reformları içerisinde “1.4. Kamu alım ihalelerinde reform yapılacaktır.” hedefine yer verilmiştir. Söz konusu hedefin alt maddelerinde de, Kamu İhale Kanunundaki istisnaların azaltılması, ticari ve sınai faaliyette bulunan kamu teşebbüslerinin alımları için ayrı bir yasal düzenleme olarak Sektörel Kamu Alımları Kanununun çıkartılması ile kamu ihalelerinde sertifikasyon sisteminin kurulması tedbirleri bulunmaktadır.
Bu çerçevede, Kurumumuzca ekte gönderilen teknik çalışma dokümanları hazırlanmıştır. Söz konusu dokümanlarda; Kamu İhale Kanundaki istisnaların azaltılması ve denetim altına alınması, kamu teşebbüslerinin alımlarının faaliyet amaçlarına ve niteliklerine uygun şekilde daha esnek kurallarla yapılabilmesi, alımlarda elektronik ve yenilikçi yöntemlerin kullanılması, yerli üretimin desteklenmesi, ihalelere yönelik başvuru sürecinin iyileştirilmesi başta olmak üzere kamu alımları sistemine yönelik pek çok düzenlemeye yer verilmiştir.” Denildi.
Yapılan çalışmanın gerekçeleri şu şekilde ortaya konuldu.
İhale Mevzuatı AB Direktifleri ile değişmiştir.
Ülkemizdeki kamu alımları sistemine ilişkin olarak, 4737 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kanun İhale Sözleşmeleri Kanunu 1/1/2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kamu alımlarının dinamik ve sürekli yeniliğe açık alan olması, zaman içinde Kanun düzeyinde birtakım değişikliklerin yapılmasını gerektirmiştir. Bu değişiklik ihtiyacı esasen yalnızca ülkemize özgü olarak ortaya çıkmamaktadır. Avrupa Birliğine (AB), kamu alımları alanında yetmişli yıllarda ilk olarak direktif çıkarılmış, bu direktifler seksenli yıllarda revize edilmiş, doksanlı yıllarda yeni direktifler kabul edilmiş, kamu alımları 2004 yılında 2004/17/AT ve 2004/18/AT sayılı konsolide direktifler ile yeniden düzenlenmiştir. 2004 yılında çıkarılan direktifler çok geçmeden 2014 yılında tümüyle yenilenmiştir. Görüldüğü üzere, AB kamu alımları direktifi on yıllık zaman dilimi içinde köklü bir şekilde değişikliğe uğramıştır.
Sektörel Kamu Alımları Kanunu ile 4734 sayılı Kanundaki istisna hükümleri azaltılacaktır.
Bu çerçevede, 4734 sayılı Kanunun zaman içinde gelişen ve değişen koşullara uyum sağlayabilmesi amacıyla değiştirilmesi zorunlu hale gelmiştir. Bu zorunluluk doğrultusunda; Sektörel Kamu Alımları Kanununun yürürlüğe girecek olması nedeni ile kapsam maddesinin yeniden düzenlenmesi, bazı istisnaların kaldırılması ve kalan istisnaların da denetlenmesi, 21 inci maddenin (b) bendinin kullanımının daraltılması, teminatların elektronik ortamda sunulması, ihalelere yönelik başvuru usulünün yeniden kurgulanması, başvuru bedellerinin azaltılması ve iade imkanı sağlanan başvuru teminatı alınması, elektronik ortamda yapılacak işlemlere ilişkin Kurumun yetkisinin genişletilmesi, Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğünün satın alma süreçlerindeki rolünün güncellenmesi ve daha etkin hale getirilmesi amaçlarına yönelik olarak ilgili maddeleri revize edilmektedir.
Halihazırda 4734 sayılı Kanunun 2 inci maddesi ile enerji, su, ulaştırma ve telekomünikasyon sektörlerindeki faaliyetlerin niteliği dikkate alınarak anılan sektörlerde faaliyet gösteren teşebbüs, işletme ve şirketler 4734 sayılı Kanunun kapsamı dışında bulunmaktadır. Aynı Kanunun 3 üncü maddesinin (g) bendinde de, sektörler kanunu yürürlüğe girinceye kadar herhangi bir boşluğun ortaya çıkmaması amacıyla, 2 nci maddenin birinci fıkrasının (b) ve (d) bentlerinde sayılan kuruluşların, ticari sınai ve faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları, Hazine garantisi veya doğrudan bütçenin transfer tertibinden aktarma yapmak suretiyle finanse edilenler dışındaki yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli, 2021 yılı için, 18.619.202,00 TL’yi aşmayan mal ve bedel alımlarının ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç 4734 sayılı Kanuna tabi olmadığı belirtilmektedir. Yukarıda işaret edilen enerji, su, posta ve ulaştırma sektöründe faaliyet gösteren kamu teşebbüsleri ile diğer sektörlerde faaliyet gösteren ve ticari ve sınai faaliyette bulunan kamu teşebbüsleri nitelikleri itibarıyla klasik idarelerden farklılık gösterdiğinden, söz konusu teşebbüslerin sektörel faaliyetlerine yönelik alımlarının daha esnek bir rejime tabi olması gerekli görülmüştür. Bu noktada, Avrupa Birliği direktiflerine olduğu gibi ülkemizde de kamu teşebbüslerinin alımlarında uygulanacak esas ve usullerin, bu faaliyetin doğasına uygun olarak ayrı bir kanun olan Sektörel Kamu Alımları Kanunu ile düzenlenmesi amaçlanmıştır. Sektörel Kamu Alımları Kanununun yürürlüğe girmesi ile birlikte, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile bu kanun maddelerinin uyumlaştırılması ihtiyacı doğacaktır. Her iki Kanun arasında çelişki ve tekrarların önlenmesi amacıyla 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun ilgili maddeleri yeniden düzenlenmektedir.
Şeffaflık ve kamuoyu denetimi artırılacaktır.
Diğer taraftan şeffaflığın ve kamuoyu denetiminin arttırılması adına, 4734 sayılı Kanundaki istisnalar yeniden ele alınarak düzenlenmekte olup, muhafaza edilenlerin izlenmesi ve denetimine yönelik Kamu İhale Kurumuna yetki verilmektedir. Aynı amaçla ihalelerde pazarlık usulünün ancak belirli koşulların bulunması halinde kullanılabileceği vurgulanarak, bu usulün kullanımını daraltıcı yönde değişiklik yapılmaktadır. Ayrıca, istisna kapsamında alım yapılması ile pazarlık usulünün kullanımı daraltırken, kamu ihtiyaçlarının hızlı bir şekilde yeterlik sahibi isteklilerden karşılanmasını sağlamak amacıyla, elektronik ortamda aday ve isteklilerin yeterliliğinin tespitine yönelik şeffaf, tam rekabete açık sertifikasyon sistemleri kurulması, alımların ihaleden önce yeterlikleri objektif şeklinde belirlenenlerden yapılması yönünde kanun değişikliği yapılmaktadır.
Bazı alımlar için KİK usul ve esas belirleyecek
Kapsamına bakıldığında, sosyal özel nitelikli içeriklere sahip oldukları görülen ve Kanununda yer alan ihale usulleri kullanılarak temin edilmesi ekonomik veya işlevsel olmayan bazı ihtiyaçlar için ise Kurum tarafından belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde bir alım sürecinin işletilmesi öngörülerek, daha işlevsel ve ekonomik bir süreç içerisinde bu ihtiyaçların temin edilmesi amaçlanmaktadır.
Yasak fiil ve davranışlar yeniden düzenlenecek
Kamu ihale sözleşmelerinin sorunsuz bir şekilde yürütülmesi ve idare zararına sebep olmadan ihtiyaçların zamanında karşılanmasına katkı sağlamak üzere, yasak fiil ve davranışların kapsamı genişletilmekte ve yasak fiil ve davranışlarda bulunduğu tespit edilenler hakkında uygulanacak yasaklama süreleri arttırılmaktadır. Ayrıca, zorunlu hallerde ihale yetkilisinin yazılı izni ile mümkün olan sözleşme devir işlemlerinde yeknesaklığın ve etkin denetim sağlanabilmesi amacıyla, ihale yetkilisinin yazılı izne ilaveten Kurumun uygun görüşü şartı getirilmektedir.
Başvuru ve şikayet sistemi gözden geçirilecek
İhalelere yönelik başvuruların incelenmesi sistemi yeniden kurgulanmaktadır. Etkin ve verimli şekilde işlemediği görülen İradeye şikâyet başvuru yolunun kaldırılması, başvuru bedellerinin azaltılması ve iade imkanı sağlanan başvuru teminatı alınması gibi yeni hükümler yürürlüğe konulacaktır. Bu sayede itiraz inceleme sürecinin daha hızlı ve etkin yürütülmesi amaçlanmaktadır.
Uyuşmazlıklar hakkında KİK’in karar alabilmesi öngörülüyor
Mal ve hizmet alımı ihaleleri sonucunda imzalanan sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklar hakkında Kurum tarafından karar alınabilmesi sağlanarak, bu uyuşmazlıkların etkin ve hızlı şekilde çözüme kavuşturulması hedeflenmektedir.
Elektronik ihaleye ilişkin düzenlemeler ön plana çıkarılacak
4734 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten bu yana ihale işlemlerinin elektronik ortamda yürütülmesine ilişkin kaydedilen gelişmeler doğrultusunda ve kanun uygulayıcılarının işlemlerini kolaylaştırmak adına kanun değişiklikleri yapılmaktadır.
