Tüm dünya ülkeleri gibi ülkemiz de büyük bir pandemi ile bir yılı aşkın süredir mücadele ediyor. Bu mücadele bütçelerini kendileri oluşturan belediyelerimizi de önemli ölçüde ve olumsuz bir şekilde etkilemiştir.
Karar mekanizmaları seçimle iş başına gelen belediyelerimiz, seçimin yapıldığı 2019 Mart ayından itibaren bir süre yeni döneme ayak uydurmaya, yeni seçilenler kurumlarını tanımaya çalışırlarken, özellikle nüfusu 50 binin üzerinde olan belediyelerimiz, 2020-2024 yıllarını kapsayan Stratejik Planlarını hazırlayarak 2020 yılı Ocak ayından itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe koydular.
Stratejik planlar; kurumların geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak amacıyla hazırlanırlar. Stratejik planlar aynı zamanda, belediye bütçelerinin hazırlanmasına esas teşkil ederler.
Bütçelerin stratejik planla olan ilişkileri çok sıkıdır. Belediyeler gider tahminlerinde, stratejik plan ve yatırım programlarındaki hedef ve ilkeleri göz önünde bulundururlar. Ayrıca merkezi idarenin ekonomik verileri ve gelecek yıllara ilişkin öngörülerinden faydalanırlar.
Belediye mevzuatında son 15 yılda yapılan yeni düzenlemeler, belediyelerin hayatın tüm alanlarına daha fazla müdahil olması sonucunu doğurmuştur. Bu hızlı değişim, belediye hizmetlerinin de daha hızlı ve daha esnek hale gelmesini gerektirmektedir. Bu nedenledir ki, artık belediyeler çok daha fazla stratejik düşünmek ve davranmak durumundadır.
Covid-19 salgını, sadece ülkemizi değil tüm dünyanın toplumsal yaşamı ile ekonomik dengelerini olumsuz etkilemiştir. Bu etkinin sonuçlarını, öncelikle gelir kaynaklarında gösterdiği kesindir. Merkezi idare, salgınla mücadele kapsamında birçok tedbirler uygulamaya koymuştur. Bu tedbirlerin birçoğu belediyelerin gelirlerini doğrudan etkilemiştir. Yine salgının doğurduğu ekonomik daralma, sosyal destek ihtiyacı duyacak kişi ve hane sayısını oldukça artırmıştır. Bunun doğal sonucu, belediyelerin bütçelerini hazırlarken öngörmedikleri düzeyde sosyal yardım yapmalarına neden olmuştur. Salgınla mücadele kapsamında, öngörülmeyen gider kalemleri doğmuştur. Bu durum ise, daha başlamadan öngörülen hedeflerden sapma sonucunu doğurmuş, stratejik plan hedeflerinin, dolayısıyla bütçe ve yatırım hedeflerinin tutturulamaması sonucunu doğurmuştur.
Bunun temel nedeni, Covid-19 ile mücadele kapsamında hem belediyelerin hizmet önceliklerinin, hem de vatandaşların mahalli müşterek ihtiyaçlarının sıralamasının değişime uğramasıdır. Belediyeler, salgınla mücadele kapsamında, koruyucu ve önleyici sağlık tedbirlerinden, çevre sağlığı, aile sağlığı, yaşlı bakım hizmetleri gibi birçok ek hizmet kalemini gündemine almış ve yürütmektedir. Bu kalemler, normalde bu denli büyük ölçüde öngörülmüş hizmet kalemleri değildir.
Gider kalemleri bu şekilde artarken, Covid-19’la mücadele kapsamında alınan önlemler çerçevesinde, belediyelerin kira, vergi, harç ve ücret gelirlerinde de büyük eksilmeler olmuştur. Gider kalemleri artarken, gelir kalemleri de aynı oranda, hatta daha fazla oranda azalmıştır. Ülke ekonomisinde 2019 yılında başlayan ekonomik durgunluğa bir de salgının doğurduğu olumsuzluk eklenince, genel bütçe vergi gelirlerinin azalması kaçınılmaz bir hal almıştır. Bu durum, belediyelere genel bütçe vergi gelirlerinden gönderilen payın da azalmasına sebebiyet vermiştir.Tüm bu mali olumsuzluklara ve pandemi şartlarına rağmen, belediyelerimiz çok iyi bir sınav verdiler. Her ne kadar stratejik planları ve bütçe hedeflerinde büyük sapmalar yaşanmış olsa da, olağanüstü bir süreçten geçtiğimiz bu dönemde vatandaşın mahalli müşterek ihtiyaçları ve toplumsal gerekliliklerin karşısında, vatandaşın ayağına kadar giderek büyük bir savaşın neferleri oldular. Yatırıma ilişkin bütçe hedefleri tutmasa bile, onu gölgede bırakacak büyük bir hedefi tutturdular. Gece gündüz demeden sahada olarak, tüm toplumun yüreğine dokundular. Gereğini yaptılar ve bu sınavı, sağlık çalışanları ve sahada yer alan diğer kamu çalışanları gibi alınlarının akıyla geçtiler.