KDK ‘Soru ve Cevap Anahtarı Hazırlanmayan Memur Sözlü Sınavları Hukuksuz’

Karar, Çankaya Belediyesinin açtığı zabıta memurluğu sözlü sınavına yapılan itirazın değerlendirilmesi üzerine 1.3.2021 tarihinde verildi.

Başvuruda özetle, ilgili zabıta kadrosu için başvuruda bulunduğunu, KPSS puanının 84.13 ve yapılan uygulama sınav puanının 100 olduğunu, ancak sözlü mülakatta sorulan sorulara doğru cevap vermesine rağmen sözlü mülakat puanına 16 verilerek mülakattan elendiğini belirterek mağduriyetinin giderilmesini talep etmiştir.

Bunun üzerine Kamu Denetçiliği Kurumu verdiği kararda, tüm sözlü sınavlara örnek olabilecek tespitlerde bulundu.

Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Yapılan Değerlendirmeler

• Belediye Zabıta Yönetmeliğinin hükümleri uyarınca, adayların sözlü sınavında, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Mahalli idarelerle ilgili temel mevzuata ilişkin bilgi düzeyinin ölçüldüğü ve belirli puanlar üzerinden değerlendirildiği, Komisyon üyelerinin adaylar için verdiği puanı gösterir sadece puan çizelgesinin mevcut olduğu ancak üyelerin her aday için ayrı ayrı değerlendirmelerini ve hangi notun takdir edildiğinin gerekçelerini gösterir herhangi bir tutanağın mevcut olmadığı ve adaylara sorulacak olan soruların önceden belirlenmediği tespit edilmiştir. 
• Kamu hizmetlerinin ehil ve yetişmiş kamu görevlileri eliyle yürütülmesi için yapılan sözlü sınavların, kariyer ve liyakat ilkelerine uygun, objektif ve aynı zamanda yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönünden denetime imkân tanıyacak şekilde yapılması, hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir.  
• Danıştay 2 nci Dairesinin 27/03/2017 tarihli ve E:2016/7249, K:2016/7249 sayılı Kararı’nda, sözlü sınavda “değerlendirme kriterlerinden bir kısmının somut bilgi ve belgeye dayandırılması zorunluluğu bulunmakta iken, bir kısmının gözlem ve kanaate dayalı olduğu açıktır. Bu düzenlemeye dayalı olarak yapılan ve davacının başarısız sayıldığı sınavda gözlem ve kanaate dayalı kriterler yönünden ilgilinin başarısız olarak değerlendirilmesine etki eden hususların ortaya konulması, somut bilgi ve belgeye dayandırılması, mümkün olan haneler bakımından ise başarısız olarak değerlendirilmesine etki eden hususların somut bilgi ve belge ile kanıtlanması gerekmektedir. Bunun da, adayların katıldığı sözlü sınav öncesinde, sınavda sorulacak soruların hazırlanması, her adaya sorulan soruların ve verilen cevapların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi halinde mümkünolduğu açıktır.” ifadelerine yer verilmektedir. 
• Danıştay 12 nci Dairesinin 29/12/2015 tarihli ve E:2013/11187, K:2015/7260 sayılı Kararı’nda,  “İnfaz ve koruma memuru öğrenci alımı sözlü sınavı incelendiğinde, sınav komisyonu tarafından sözlü sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanmadığı, sınav esnasında davacıya sorulan soruların neler olduğunun tutanağa bağlanmamış olduğu, sözlü sınav komisyonu başkan ve üyelerince takdir edilen notların ise ayrı ayrı tutanağa geçirildiği görülmüştür. Bu itibarla, davacının girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi, böylece sözlü sınavın nesnel olarak yapılması veyargısal denetimin tüm unsurlarıyla gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır. Bu durumda, davacının başarısız sayıldığı sözlü sınavda, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanmaması ve sınav komisyonu tarafından sınav esnasında davacıya sorulan soruların tutanağa bağlanmamış olması nedenleriyle hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Diğer taraftan, bu durumun davacının sözlü sınavı kazandığı sonucunu doğurmayacağı, bu karar üzerine davacının yeniden sözlü sınava alınacağı tabiidir.” ifadelerine yer verilmektedir. 
• Yukarıda yer alan ve kamu kurumlarındaki mülakat sınavlarına ilişkin kriterleri belirleyen Danıştay kararları dikkate alındığında, İdarenin sözlü sınav öncesinde, bir puanlama kriteri düzenlenmesi, sınav soruları ile birlikte cevap anahtarının hazırlanması, sorulan bilgi sorularına adayların verdiği yanıtlara ve kişisel niteliklerine göre yapılan değerlendirmede hangi komisyon üyesince hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ‘gerekçeleriyle’ gösterilmesi, sözlü sınavın nesnelliği açısından aranan kriterler olarak tespit edilmektedir.
• Yukarıda anılan kriterler ışında yapılmayan sözlü sınav esnasında başvurana yöneltilen soruların Yönetmelikte yer alan konular kapsamında oluşturulup/oluşturulmadığı, adayın sorulara ilişkin verdiği yanıtları ve Komisyon üyelerince takdir edilen puanlamanın nesnel ve tarafsız bir şekilde gerekçelendirilip/gerçekleştirilemediği tespit edilemediğinden ayrıca İdarenin göndermiş olduğu bilgi ve belgelerden objektif bir değerlendirme yapıldığına dair herhangi başka bir belgeye de rastlanılamadığından bahsi geçen sözlü sınavın usul ve esaslara uygun olarak yapıldığı kanaatine varılamamış olup, başvuranın anılan sözlü sınavda başarısız sayılması işleminde hukuka ve hakkaniyete uyarlık tespit edilememiştir.   

İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme  

• 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarelerin Kurumumuz tarafından istenen bilgi ve belgeleri süresinde gönderdiği ve “makul sürede karar verme” ve “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun davrandığı, yine idare tarafından şikâyetçiye makul sürede cevapların verildiği ancak şikâyetçiye verilen cevaplarda işleme karşı hangi sürede hangi mercilere başvurulabileceğinin gösterilmemiş olması sebebiyle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uygun davranmadığı görülmüş olup, idarenin bahse konu ilkelere de uygun davranması önerilmektedir.  

Kurum, belirtilen bu gerekçeleri de belirterek; sözlü sınava yeniden alınması ve sözlü sınavların iyi yönetim ilkelerinden olan “nesnellik”, “tarafsızlık”, “şeffaflık”, “hesap verilebilirlik” ve “kararların gerekçeli olması” ilkelerine uygun yapılmasını teminen, İdarenin bundan sonra düzenleyeceği sözlü sınavlar öncesinde sorulacak soruları ve cevap anahtarlarını hazırlaması, sınavlara giren adaylara verilen puanların gerekçelerini ortaya koyacak tedbirleri alması yönünde tavsiyede bulunulmasına karar vermiştir.