Hukukta bazı genel kabuller mevcuttur. Aşağıdaki satırlarda irdeleyecek olduğumuz konular için ışık tutacak bir tanesini hatırlatmak istiyorum:
Özel hukuk kuralları, genel hukuk kurallarından önce gelir.
Yeni düzenleme, eski düzenlemenin önüne geçer, uygulama değeri daha yüksektir.
Tabi burada kastedilen aynı düzeydeki hukuki metinler, mevzuat düzenlemeleri içindir.
Bir de, bir birine hiyerarşik olarak eşit olmayan bazı düzenlemelerde tezatlık varsa, hatta analitik bir sistematiğe tabi değiller ise iş biraz daha karmaşık hale gelir.
Burada, şu deyimi kullanmamızda kaçınılmaz oluyor: “Bir deli bir kuyuya bir taş atar, kırk akıllı çıkaramaz.”
Nakdi yemek yardımı, 25 Ağustos 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayınlananan “Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme” ile yerel yönetim memurlarına kumanya yardımı getirilmiş, o süreçten sonra bunun nasıl uygulanacağı tartışma konusu olmuştu.
Bu Toplu Sözleşmenin Dördüncü Bölümünde “Yerel Yönetim Koluna İlişkin Toplu Sözleşme” yer almakta olup, 16 ncı maddesinde “Yerel yönetimlerde çalışan kamu görevlilerine yemek yardımı” başlığıyla “Bu hizmet kolu kapsamına giren kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan kamu görevlilerinden Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğine göre yemekhanesi olmayanlara veya kurulan yemek servislerinden kurum dışında fiilen yerine getirilen görevler sebebiyle yararlanma imkanı olmayanlara öğle yemeği için kumanya yardımı verilir.” şeklinde bir düzenleme yapılmıştır.
Bu düzenleme üzerine, müteaddit kereler yaptığımız değerlendirmelerde, bahsi geçen kumanya yardımının nakit olarak verilmesi gerektiğini, bununda belediyelerle sendikalar arasında gerçekleştirilecek Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmeleri ile miktarının belirlenmesi gerektiğini ifade etmiştik.
Ancak, Sosyal Denge Sözleşmeleri imzalama sürecinde de tereddütlerin ortaya çıkması üzerine, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü verdiği görüşle, kumanya yardımının personele sadece yemek verme şeklinde yapılabileceği, nakden veya kupon, kart, fiş, bilet ya da bu mahiyette bir ödeme aracı verilmek suretiyle yapılamayacağı değerlendirilmiştir.
Bu değerlendirme üzerine de, yaptığımız açıklamada, madem konu Yönetmelikte yer aldığı şekilde uygulanacaktı, toplu Sözleşme Metnine konan “kumanya yardımı” neden yeni bir hak olarak kamu görevlilerine sunulmuştur minvalinde eleştirimizi ortaya koymuştuk.
Bu tartışmalı ve vicdanları huzursuz eden gelişmelerden sonra, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğine eklenen ve 8 Nisan 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan geçici madde ile sorunun çözüldüğünü düşünürken, okuyup anlamaya çalıştıkça izaha muhtaç hususların ve çelişkilerin olduğunu anladık.
Yapılan düzenleme ile yerel yönetimlerde çalışan memurlar ile itfaiye ve zabıta memurlarına yiyecek yardımının nakit olarak ödenebileceği hükme bağlanmış, ancak ne yazık ki belirttiğimiz üzere izaha muhtaç bir şekilde.
Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’ne eklenen geçici 2 nci madde ile, 2022 ve 2023 Yılarını kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmenin üçüncü bölümünde Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme’de düzenlenen kumanya yardımının; itfaiye ve zabıta personeli ile yerel yönetim memurlarına, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin uygulanamayacağı durumlarda ve 2022 ve 2023 yılları ile sınırlı olmak üzere günlük 100 gösterge rakamını geçmemek üzere belirlenen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda ödeme yapılması şeklinde uygulanabileceği hükme bağlanmıştır.
Hükme bağlanan bu düzenlemeye istinaden bizim açımızdan ve bir çok belediye çalışanından aldığımız sorular çerçevesinde izaha muhtaç hususlar ortaya çıkmıştır.
Mevzuattakip.com.tr için yaptığımız detaylı analizler sonucunda, özetle şu değerlendirmeleri yaptık:
“Genel olarak konunun muhataplarının tamamının kafalarının net olmadığını görmemiz nedeniyle, derli toplu, tüm soruları ve alternatifleri içeren bir yazıyı kaleme almayı, tereddütlü hususları da, düzenlemeyi yapan muhatapların bilgisine sunmayı düşündük ve bu değerlendirme ortaya çıktı. Özetle ifade edebiliriz ki;
Nakdi yemek yardımının yapılıp yapılmayacağı, şartların oluşmasından bağımsız olarak idarelerin, yani belediyelerin takdirindedir.
İdarelerin takdirinde olan bu yetki, sadece belediye başkanı tarafından kullanılabilecek bir yetkidir.
Bizim de net kanaat belirtemediğimiz bir husus, bu yetkinin hangi işlemle kullanılacağı hususudur. Yukarıda detayıyla analiz ettiğimiz üzere, nakdi yemek yardımının bir sendikal hak olması ve Yönetmelikte verilmesinde ve miktarın belirlenmesinde bir takdir hakkı getirilmiş olması karşısında bir müzakere sürecinin gerekliliğinin ortaya çıktığını, bununda taraf/yetkili sendika ile idare arasında bir ek protokol ile çözülmesi gerektiğini değerlendiriyoruz. SDS’nin bulunmadığı veya sendikalaşmanın olmadığı belediyelerde ise Belediye Başkanı oluru ile konunun çözülmesinin uygun olacağını değerlendiriyoruz. Ancak bu konuda, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü’nün tereddütleri ortadan kaldıracak bir görüş oluşturmasının uygun olacağını düşünüyoruz.
Yukarıda gerekçelerini tereddüte imkan vermeyecek şekilde açıkladığımızı düşündüğümüz üzere, sözleşmeli personelin nakdi yemek yardımından yararlanmalarının önünde bir hukuki engel olmadığını, Toplu Sözleşmenin buna imkan sağladığını değerlendiriyoruz.
Değerlendirmemizde bunların yanında;
– Nakdi yemek yardımında belediyelerin statüsünün bir ehemmiyetinin olmadığı, yukarıda belirtilen şartlardan başka bir kriter bulunmadığı ve aranamayacağı,
– Miktarı itibariyle gelir vergisi kesintisi yapılmayacağı, ancak damga vergisi kesintisi yapılacağı, sözleşmeli personel için ise ayrıca günlük 10,01.-TL nin üzerindeki nakit yardımlardan SGK kesintisi yapılacağı,
– Nakit yemek yardımının geçici maddenin yayınlandığı tarihten itibaren yürürlükte olduğu, idarenin ödemeyi uygun gördüğü tarihten itibarende ödenebileceği, geçmişe dönük ödemenin mümkün olmadığı,
– Yardımın fiilen çalışılan günler için ve ay sonu itibariyle ödenebileceği,
– Yardımın itfaiye ve zabıta personeline günlük belirlenen miktarı aşmayacak şekilde verilebileceği, ek öğünler için ayrıca ödeme yapılamayacağı,
– Araziye çıkan, geçici görevle memuriyet mahalli dışına çıkanların bu günler için de yemek yardımından yararlanması gerektiği, ancak nakdi yemek yardımı uygulanmayan belediyelerde sırf araziye çıktığından veya geçici görevle memuriyet mahalli dışına çıktığından dolayı bu sadece gibilere nakit yemek yardımı yapılamayacağı,
– Başka kurumda geçici görevde bulunan personellerin gittikleri kurumun şartlarına tabi olarak nakdi yemek yardımından yararlanabileceği veya yararlanamayacağı,
Değerlendirilmektedir.”