Yaklaşık 15 aylık bir süredir devam eden Covid-19 salgını, toplumun tüm kesimlerini ve ticaret erbabını olumsuz etkilemeye devam ediyor. Bu salgın, sadece ülkemizi değil tüm dünyanın toplumsal yaşamı ile ekonomik dengelerini olumsuz etkilemiştir.
Merkezi idare salgının olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla, toplumun değişik kesimlerine yönelik destek paketlerini açıklayarak uygulamaya koyuyor. Geçtiğimiz yıl bu kapsamda, belediyelerin kiracısı olan esnafa yönelik olarak da bazı önlemler alınmış, kiraları ertelenmiş veya duruma göre kiraları alınmamıştır.
Peki bu yeterli olmuş mudur? Bunun cevabını bizim vermemize ihtiyaç duymadan gözlemlemek mümkündür.
Gerek bahsettiğimiz bu destekler, gerekse merkezi idare tarafından yürütülen diğer desteklerin yeterli olmadığı kesindir.
Gün geçmesin ki bir çok belediye başkanımız, bizleri arayarak esnafa yapmak istedikleri destekler konusunda fikir sormasınlar.
Toplumun ihtiyaç halinde bulunan kesimlerine yönelik, belediye meclis kararı ile esaslarını belirlemek suretiyle sosyal yardım ve desteklerin yapılmasının önünde yasal bir engel olmamakla beraber, esnaf olup faaliyetleri olumsuz etkilenenlere belediyelerin doğrudan nakdi destekte bulunmasını öngören doğrudan ve/veya açık mevzuat düzenlemeleri mevcut değildir. En azından yaygın kanaat bu yöndedir.
Belediyelerin görev, yetki ve sorumlulukları temel olarak Belediye Kanunu ile düzenlenmiştir. Söz konusu Kanuna göre[1] belediye mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla sosyal hizmet ve yardım, ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapabilir.
Bahsettiğimiz gibi, muhtaç olan kişilere ve hanelere sosyal yardım yapılmasında, nakdi destekte bulunulmasında herhangi bir hukuki engel olmadığı noktasında otoriteler tarafından fikir birliği mevcuttur.
Buna karşılık esnafa aynı nitelikteki desteklerin yapılması noktasında fikir birliği olmadığı gibi, tereddütler de mevcuttur. Esas itibariyle, kanunla düzenlenen ekonomi ve ticaretin düzenlenmesi faaliyetleri daha çok disipliner bir önlem olarak dikkate alınmakta, ekonomi ve ticaretin geliştirilmesinin izinsiz satış yapan seyyar satıcıları faaliyetten men etmek, izinsiz satış yapan seyyar satıcıların faaliyetten men edilmesi sonucu, cezası ödenmeyerek iki gün içinde geri alınmayan gıda maddelerini gıda bankalarına, cezası ödenmeyerek otuz gün içinde geri alınmayan gıda dışı malları yoksullara vermek gibi değerlendirildiği anlaşılmaktadır. Bunun nedeni de, bu konunun aynı Kanunda belediyenin yetkileri ve imtiyazları arasında sayılmasından kaynaklanmaktadır.
Olaya başka bir perspektiften bakmak gerekirse, bireysel olarak yapılan yardımların önünde bir engel bulunmuyor iken bir çok bireyi istihdam ederek bir çok haneye katkı sunma imkanı bulunan esnafa destek veremiyor olmak, toplumsal kalkınma ve toplumsal barış adına sorunlu bir alan olarak görülmektedir. Bir çok haneye bireysel destek verinceye kadar, esnafın desteklenebilmesi, esnafın istihdam ettiği iş gücünün gelir kaybını engelleyeceğinden, bir çok haneye destek verme ihtiyacını ortadan kaldırabileceği gibi, iflas noktasına gelen bir çok esnafımıza da can suyu olacaktır.
Esnafa veya ticaret erbabına yapılabilecek bu destekler, istihdamdan tarımsal ve sinai üretime kadar bir çok alana katkı sağlayacaktır.
Bu nedenle ifade etmeliyiz ki, yapılacak yasal düzenlemeler ile belediyelerimizin mahalli müşterek niteliğinde olan bu gibi destekleri yapabilmesinin önü tereddüte mahal vermeyecek şekilde açılmalıdır.
Bir çok belediyemiz aldıkları meclis kararları ile belirledikleri kriterlere göre esnafa ve ticaret erbabına nakdi destek yaparken, bazı belediyelerimizde esnafın ürünlerini satın alıp muhtaç vatandaşlara sosyal yardım olarak dağıtma yolunu tercih etmişlerdir. Hatta, tarımsal üreticiden ürünlerini alıp yoksullara dağıtan belediyelerin varlığını da bilmek, bizim için ayrıca bir mutluluk olmaktadır.
Unutmamak gerekir ki, esas itibariyle kendileri de mali olarak pandemiden çok fazla etkilenmiş olmalarına rağmen belediyelerimiz hane ve birey bazlı nakdi ve sosyal desteklerin yanında esnaf ve ticaret erbabına da destek olmak için büyük bir gayretin içerisindedirler. Bu takdire şayan bir gayrettir.
Hülasa, yukarıda özetlediğimiz ve hukuki açmazlar ve/veya değerlendirmeler olarak koyduğumuz hususlarda belediyelerin elini güçlendirecek yasal düzenlemeler yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
[1] Kanun 14 üncü maddesi.