Hayvanlara Yönelik Kabahat ve Suçlara İlişkin İdari Yaptırım ve Adli Cezalar
Son günlerde sokak hayvanlarının insanlara yönelik saldırılarında artış ve özellikle çocuklarda ciddi yaralanmalar olması üzerine, detaylı bir yazı kaleme alan Avukat Gazi SERT, hayvan sahiplerinin görev ve sorumlulukları ile hayvanlara yönelik kabahat ve suçlara ilişkin idari yaptırım ve adli cezalar üzerinde değerlendirmelerde bulundu.
Değerlendirmenin ilgili bölümü şu şekildedir:
Hayvanları Koruma Kanununda, hayvanların korunmasıyla ilgili olarak vatandaşlara özellikle evcil hayvan sahiplerine görev ve sorumluluklar yüklenmiş olup, bu sorumluluklarını yerine getirmeyenlere de idari para cezaları uygulanması öngörülmüştür. Diğer taraftan, hayvanlara yönelik saldırıların artması ve kamuoyu baskısı neticesinde, 2021 yılında yapılan değişiklikle hayvanlara yönelik işlenen suçlar için geç de olsa adli cezalar (hapis cezası, adli para cezası) getirilmiştir. Kanunda, hayvanlara yönelik yasak fiiller (kabahat fiilleri) ve suçlar ile bu yasak fiiller ve suçları işleyenlere uygulanacak idari para cezaları ile adli cezalar tek tek sayılmıştır. Söz konusu Kanundaki idari para cezalarını verme yetkisi mahallin en büyük mülkî amirine (vali ve kaymakamlara) ait olup, bu konuda belediyelere yetki verilmemiştir.
Hayvan sahiplenen veya ona bakan kişi, hayvanı barındırmak, hayvanın türüne ve üreme yöntemine uygun olan etolojik ihtiyaçlarını temin etmek, sağlığına dikkat etmek, insan, hayvan ve çevre sağlığı açısından gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Hayvan sahipleri, sahip oldukları hayvanlardan kaynaklanan çevre kirliliğini ve insanlara verilebilecek zarar ve rahatsızlıkları önleyici tedbirleri almakla yükümlü olup; zamanında ve yeterli seviyede tedbir alınmamasından kaynaklanan zararları tazmin etmek zorundadırlar. Bu sorumluluklarını yerine getirmeyen hayvan sahipleri için 1.362 TL idari para cezası uygulanacaktır.
Kontrolsüz üremeyi önlemek amacıyla, toplu yaşanan yerlerde beslenen ve barındırılan kedi ve köpeklerin sahiplerince kısırlaştırılması, kedi ve köpek sahiplerinin hayvanlarını dijital kimliklendirme yöntemleriyle kayıt altına aldırmaları zorunlu hale getirilmiş olup, bu sorumlulukları yerine getirmeyen hayvan sahiplerine hayvan başına 1.634 TL idari para cezası uygulanacaktır.
Hayvanlara kasıtlı olarak kötü davranmak, dövmek, aç ve susuz bırakmak, aşırı soğuğa ve sıcağa maruz bırakmak, bakımlarını ihmal etmek, fiziksel ve psikolojik acı çektirmek yasaklanmıştır. Bu yasaklara uymayanlara hayvan başına 2.043 TL idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca, ev hayvanına veya evcil hayvana işkence eden veya acımasız ve zalimce muamelede bulunanlar için adli ceza (altı aydan üç yıla kadar hapis cezası) getirilmiştir. Ancak, sokak hayvanlarına karşı suç işleyenler bu cezanın dışında tutulmuştur. Yine, ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldüren kişiler için adli ceza (altı aydan dört yıla kadar hapis cezası) cezası getirilmiş olmasına rağmen, sokak hayvanlarını öldürenler bu cezanın dışında tutulmuştur. Sokak hayvanlarına yönelik saldırıların engellenmesinde caydırıcı olması açısından sokak hayvanlarına karşı suç işleyenlere de adli ceza uygulanması yönünde düzenleme yapılması faydalı olacaktır.
Ev hayvanlarını terk etmek yasaklanmıştır. Bu yasağa uymayan hayvan sahiplerine hayvan başına 2.724 TL idari para cezası uygulanacaktır. Ev hayvanlarını sokağa terk etmek vicdansızlıktan da öte bir şeydir. Sokağa terk edilen ev hayvanları, sokağa uyum sağlayana kadar fiziksel ve psikolojik acı çekmekte, çoğunluğu da uyum sağlayamadan hayatlarını kaybetmektedirler. Kasıtlı olarak bu fiili işleyenlere adli ceza verilmesi yönünde değişiklik yapılması faydalı olacaktır. Diğer taraftan, söz konusu Kanunda 2021 yılında yapılan değişiklik ile; Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio türlerinin sokağa terki halinde hayvan sahiplerine 40.860 TL idari para cezası uygulaması getirilmiştir. Sokağa terkedilen bu tür hayvanlar insanlar için tehlikeli olacağından caydırıcı olması açısından idari para cezası yüksek tutulmuştur.
Üzerinde durulması gereken önemli bir konu da tehlike arz eden ‘Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio’ türleridir. Bu tür hayvanlar hem diğer hayvanlar için hem de insanlar için tehlike arz etmektedir. Hayvanları Koruma Kanununda ‘Pitbull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanları üretmek; sahiplendirilmesini, ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek’ yasaklar arasında sayılmış ve sadece idari para cezası getirilmiş olup, bu cezalar yetersiz kalmış ve bu hayvanların sayısı gün geçtikçe artmıştır. İnsanlara yönelik ve yaralanmaya sebep olan saldırıların çoğunluğu da bu tür hayvanlardan gelmektedir. Geçte olsa söz konusu Kanunda 2021 yılında yapılan değişiklikler ile; Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio türlerini veya bunların melezlerini üreten, sahiplenen, sahiplendiren, barındıran, besleyen, takas eden, sergileyen, hediye eden ve bunların ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapana hayvan başına 14.982 TL idari para cezası verilmesi ve bu hayvanlara el konularak belediyeler tarafından hayvan bakımevine götürülmesi yönünde düzenleme yapılmıştır. Ancak, Kanundaki düzenleme gereğince 14/07/2021 tarihinden önce bu tür hayvanları sahiplenmiş olanlardan, 14/07/2021 tarihinden itibaren altı aylık süre içinde hayvanlarını kısırlaştıran ve buna dair belgeyle birlikte Bakanlığa başvurarak veri tabanına kayıt ettirenler hakkında, bu idari yaptırımlar uygulanmayacaktır. Dolayısıyla, bu tehlikeli hayvanlar aramızda bulunmaya devam edecektir.
Yine Kanundaki bu yeni düzenlemede; kısırlaştırılan ve kayıt altına alınan bu tehlikeli hayvanların kayıt belgesiz, ağızlıksız ve tasmasız olarak dolaştırılması, halkın yoğun olarak bulunduğu yerler ile çocuk oyun alanları ve parklarına sokulması yasaklanmıştır. Bu yasağa uymayan hayvan sahiplerine 14.982 TL idari para cezası verileceği, yasaklara aykırılığın tekrarı halinde ise, idari para cezası ile birlikte hayvanlara el konularak en yakın belediye tarafından hayvan bakımevine götürüleceği, hükümleri getirilmiştir. Diğer taraftan, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 177’nci maddesinde; gözetimi altında bulunan hayvanı başkalarının hayatı veya sağlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde serbest bırakan veya bunların kontrol altına alınmasında ihmal gösteren kişinin, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılacağı, hükmü getirilmiştir.
Ancak, söz konusu tehlikeli hayvanlar için getirilen bu ilave tedbirler yetersizdir. Çünkü, bu tür hayvanları besleyen insanların normal davranış sergilemedikleri ve yasaklara uymakta direndikleri bilinen bir gerçektir. Öncelikle, bu tür tehlikeli hayvanları besleyen insanların sağlık raporu almaları ve hayvan sağlığı ve hayvan psikolojisi konularında eğitilmeleri, ayrıca bu tür hayvanların belli periyotlarla Veteriner Hekim kontrolünden geçirilmesini zorunlu kılacak düzenlemeler yapılması faydalı olacaktır.
