MİARGEM’den Belediyelerde İnsan Kaçakçılığı Açıklaması

Bu konuda, mahalli idareler konusunda ülkemizin önde gelen sivil toplum kuruluşu olan Mahalli İdareler Araştırma ve Geliştirme Merkezi (MİARGEM) Başkanı Halil Memiş’ten açıklama geldi.

Yapılan açıklamada, konunun ilk önce Malatya İli Yeşilyurt Belediyesinin derneklerle çevre duyarlılığını geliştirme konulu ortak projeler yaparak, kamu görevlisi olmayan kişilerin hizmet pasaportu almalarını sağladığı, bu kapsamda yurt dışına gönderilenlerin bir kısmının yurda dönmediği iddiaları ile kamuoyunun gündemine oturduğu, ancak elde edilen bilgilerden uygulamanın sadece bu belediye ile sınırlı kalmadığı, başka belediyelere ve illere de sirayet ettiğinin anlaşıldığı, bu tür organizasyonlarda yurt dışında kurulmuş ve yerleşik sivil toplum kuruluşu ve organizasyonların da sisteme dahil edildiğinin anlaşıldığı belirtilmiştir.

Kamuoyu açıklamasında; “Bu olay üzerine İçişleri Bakanlığından yapılan kamuoyu açıklamasından da, Bakanlığın 2016 yılından itibaren bir çok kez Valiliklere gönderdiği genelgelerle, resmi görevleri olmayan bazı kişilerin hizmet damgalı pasaport temin ederek yurt dışına gittikleri, sürekli kalabilmek için iltica talebinde bulundukları, bu durumun Devletimizin itibarına gölge düşürebileceğinin belirtildiği, belediyelerce kendi personeli olmayan kurum dışı kişilere yurtdışı görevlendirme yapılmasının ancak istisnai olarak uygulanması ve bu durumda valilik oluru alınması talimatının verildiği anlaşılmıştır.” Denildi.

Açıklamada, konunun tek taraflı bir konu olmadığı gibi, sadece belediye görevlilerinin sorumluluğu, ihmali veya kasıtlı davranışıyla izah edilebilecek bir husus olmadığı ifade edilen açıklamada; “Yurt dışına gönderilen vatandaşların, kamu kurumlarının idari personeli olmayan kişileri yurt dışına gönderebilmeleri ile ilgili olarak 5682 sayılı Pasaport Kanununun 14/B maddesinde yer alan düzenleme çerçevesinde hareket edildiği, maddedeki “Bu Kanun gereğince kendilerine diplomatik veya hususi damgalı pasaport verilmesi mümkün olmayan kimselere, Hükümetçe, hususi idarelerce veya belediyelerce resmi vazife ile dış memleketlerde vazifeye alındıklarında verilir…” hükmüne göre pasaportların temin edildiği anlaşılmaktadır.

İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün 9 Mart 2018 tarihinde yayınladığı “İkinci Nesil Pasaport Uygulama Talimatı” ile, hizmet damgalı pasaport taleplerinin karşılanmasında; belediyelerin yurtdışında görevlendireceği kurum dışı kişiler için yapılacak hizmet pasaportu talepleri; belediye meclis kararı, valilik oluru ve belediye başkanı ya da yetki vereceği kişi tarafından imzalanmış hizmet damgalı pasaport talep formu ile başvurulması halinde karşılanacağının belirtildiği anlaşılmaktadır.” şeklinde ifadelere yer verildi.

Açıklamada, bu ve benzer ortak hizmet projelerinin hangi süreçleri takip ederek yürütüleceği de belirtildi. Buna göre;

“Bu sürecin tamamlanabilmesi için;

• Belediyenin öncelikle bir sivil toplum kuruluşu ile işbirliği halinde bir yurt dışı projesi gerçekleştirmesi,
• Sivil toplum kuruluşlarıyla gerçekleştirilecek işbirliği çerçevesinde kamu görevlisi olmayan kişiler için Hizmet Damgalı Pasaport talebinde bulunabilmesi için sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği protokolü yapması, 
• Bu proje ile ilgili olarak belediye meclisince bir karar alması, 
• Alınan meclis kararının mahalli mülki idare amirine onaylatması, 
• Belediye başkanı ya da yetki vereceği kişi tarafından imzalanmış hizmet damgalı pasaport talep formu ile valiliğe başvuruda bulunulması,

gerekmektedir.”

Bu gibi organizasyonlarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izni şarttır.

Açıklamada, bu tür organizasyonlarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izninin şart olduğu da ifade edildi. 

“Bunun yanında, tartışmada gözden kaçırılan başka bir husus daha mevcuttur. Bu da, belediyelerin diğer kurum, kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapabilmesine imkan tanıyan kanuni düzenlemeler ile yurt dışı ilişkilerine ilişkin kanuni düzenlemelerdir.

İçişleri Bakanlığının talimatnamelerinden de anlaşılacağı üzere, konunun belediyelerin yurt dışı ilişkilerinin tanzimine ilişkin düzenlemeler göz ardı edilmiştir ve gözardı edilmeye devam edilmektedir.

Belediyelerin, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75 inci maddesine göre; belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda derneklerle ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilirler. Bu dernekler, kamu yararına olmayan derneklerden ise bu durumda gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması şarttır.

Yapılan projenin uluslararası bir niteliği varsa, bu durumda her şart altında, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 74 üncü maddesi gereğince, belediyelerin görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren uluslararası teşekkül ve organizasyonlar ve yabancı mahallî idarelerle ortak faaliyet ve hizmet projeleri gerçekleştirebilmeleri için, dış politikaya ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak yürütülmesi ve önceden Çevre ve Şehircilik Bakanlığının (2018 Temmuz ayına kadar İçişleri Bakanlığı) izninin alınması zorunludur. 

Kanunda düzenlenmemiş olsa da, bu konuda istikrar kazanmış uygulama, anılan bakanlık tarafından Kanunda hükme bağlanan “dış politikaya ve uluslararası anlaşmalara uygunluğu” Dışişleri Bakanlığından sormak suretiyle belirlemesi şeklindedir.

Belirttiğimiz düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, adı ve amacı ne olursa olsun içerisinde Türkiye’de yerleşik bir sivil toplum kuruluşu bulunan, içerisinde yurt dışında faaliyet gösteren kuruluşların yer aldığı ve yurt dışı organizasyonu içeren yapılanmaların bulunduğu bir süreç söz konusudur ve bu süreç; belediye başkanı veya yetki verdiği kişinin imzaladığı bir protokolle başlayarak, Bakanlığın iznine kadar ulaşan bir özelliğe sahiptir.”

Araştırma bir an önce açıklığa kavuşturulmalı ve sorumluluğu olanlar hakkında gerekli işlemler yapılmalı, olay tüm belediyelere mal edilmeyerek belediyelerimiz zandan kurtarılmalıdır.

Açıklamada yapılan soruşturmalara atfen şu ifadelere yer verildi

“İçişleri Bakanlığının kamuoyuna yaptığı açıklamadan anlaşıldığı kadarıyla, konu müfettişlerce araştırılmaktadır.

Beklentimiz araştırmanın bir an önce tamamlanarak, bu şekilde uygulama yapan belediyelerin ve tüm sorumlularının kamuoyu ile şeffaf bir şekilde paylaşılmasıdır.

Zira, belediyelerimizin külliyetli bir kesimi gecesini gündüzüne katarak, vatandaş memnuniyetini sağlamak için canla başla çalışmakta, toplum yararına faaliyet göstermektedirler. Belediyelerimizin bu ve benzeri olumsuzluklarla gündeme gelmesinin önüne geçmek için, konunun bir an önce açıklığa kavuşması şarttır.

Bu nedenle, münferit ve çok sınırlı olduğuna inanmak istediğimiz bu uygulama nedeniyle tüm belediyelerimiz ve belediye yöneticilerimizin kamuoyu nezdinde zan altında bırakılmaması en büyük arzumuzdur.

Beklentimiz İçişleri Bakanlığı tarafından yürütülen soruşturmalar neticesinde gerek cezai, gerekse disiplin açısından gerekli işlemlerin yapılacağına inancımız tamdır.

Ayrıca, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün 16 Nisan 2021 tarihli yazısıyla suistimallerin önlenmesi amacıyla tedbirleri arttırıcı yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar, mahalli idarelerce yurtdışına görevlendirilen kamu personeli olmayan kişilere hizmet damgalı pasaport düzenlenmesi uygulaması geçici olarak durdurulduğu duyurulmuştur. 

Bu noktada önerimiz, yukarıda verdiğimiz mevzuat hükümleri çerçevesinde bu tür organizasyonların daha titizlikle yürütülmesi ve kamu kurumları tarafından kamu görevlisi olmayanların yurt dışına gönderilmesi uygulamasının çok istisnai durumlara münhasır olmasını ve daha titiz bir şekilde takibini sağlayan hukuki düzenlemelerin yapılması gerektiği yönündedir.”

Kaynak: http://www.miargem.org.tr/tr/haber/belediyelerdeki-insan-kacakciligi-iddialari-aciklamasi