İlkçağ Uygarlıklarında Kütüphane: Celsus Kütüphanesi
Celsus Kütüphanesi, Anadolu Efes'te inşa edilmiş, günümüzde Selçuk'un bir parçası olan antik bir Roma binasıdır. Bina MS 110'larda konsolos Gaius Julius Aquila tarafından Asya'nın eski prokonsülü olan babası Tiberius Julius Celsus Polemaeanus için bir mezar anıtı olarak yaptırılmış ve Aquila'nın ölümünden bir süre sonra Hadrian döneminde tamamlanmıştır.
Celsus kimdir?
MS 92 yılında Roma’da Konsül (Roma’nın en yüksek memurluklarından biri) olan Tiberius Julius Celsus Polemaeanus MS 105-107 yılları arasında başkenti Efes olan Asia Eyaletinin prokonsülü (vali) idi.
Celsus Kütüphanesi
Efes Antik Kenti’nin en önemli yapılarından biri olan Celsus Kütüphanesi, MS 110 – 135 yılları arasında Celsus onuruna oğlu Gaius Julius Aquila tarafından yaptırılmıştır.
Celsus Kütüphanesi ile ilgili bilgilerin çoğu kütüphane yapısının çeşitli kısımlarında yazıtların sunduğu bilgilere dayanmaktadır. Bunlardan en önemlisi ve yapının doğu cephesinde, ortadaki giriş kapısının sağ tarafındaki üç blok üzerinde bir kısmı kırık olan yazıtta şöyle denilmektedir:
“Asia proconsul ‘ü Tiberius Iulius Celsus Polemaeanus için oğlu, consul Tiberius Iulius Celsus Polemaenus’un kendi serveti ile Celsus kütüphane binasını, bütün dekorasyonu ve sanat eserleri ve kitapları ile kurdu. Kütüphanenin korunması ve kitap alınması için 25.000 denarion ‘u onun için (yani kütüphane) bir başlangıç olmak üzere miras bıraktı. Aquila ‘nın mirasçıları onu tamamladılar ve vasiyete uygun olarak, bu yapı üç kez Asiarkhos olan Tiberius Claudius Ariston tarafından adandı”
Bu yazıt ile birlikte kütüphane cephesinin birinci katında bulunan arşitrav üzerindeki yazıtta da aynı bilgilerin tekrar edildiği görülmektedir.
Celsus Kütüphanesi, Roma İmparatorluk Devrinde Asia (Anadolu) eyaletinde kurulan bir kamu kütüphanesidir. Celsus Kütüphanesi, tıpkı bugünkü halk kütüphaneleri gibi Efes halkına hizmet veren bir kütüphane olmuştur. Kütüphanenin kurucusu olan Celsus’un lahdi de kütüphane içerisindedir.
Celsus Kütüphanesi’nin mimarisi
Çok zengin mimari süslemeli bir ön yüze sahip olan Celsus Kütüphanesi 21 metre genişliğinde ve 17 metre yüksekliğindedir.
Kütüphane dokuz basamaklı bir merdivenle çıkılan ve tonozlu bir altyapının oluşturduğu bir platform üzerinde yükselir.
Günümüzde ayakta duran kalıntılara bakıldığında, arka ve yan duvarların içlerinde bir sıra altta ve bir sıra da üstte olmak üzere dörtgen nişlerin var olduğu görülür.
Celsus Kütüphanesi’ndeki heykeller
Kütüphane dış yüzünün alt katında Sophia (bilgelik, akıl), Arete (erdem, karakter), Ennoia (kader, muhakeme) ve Episteme (ilim, bilim) temsil eden 4 kadın heykeli bulunur. Bu heykellerin orijinali günümüzde Viyana Müzesi’ndedir.
Sophia (bilgelik, akıl)
Arete (erdem, karakter)
Ennoia (kader, muhakeme)
Episteme (ilim, bilim)
Celsus Kütüphanesi nerede?
Celsus Kütüphanesi İzmir-Aydın karayolu takip edildiğinde Selçuk ilçesi ve Aydın-Kuşadası yolları arasında kalan geniş bir alana yayılmış olan Efes Antik Kenti içerisinde bulunmaktadır.
Kaynak: Türkiye Kültür Portalı
