Sıfır Atık Hareketi: 7 Yılda 7 Kıtaya Yayılan Küresel Dönüşüm
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Türkiye’nin BM nezdinde de kabul gören çevre hareketi Sıfır Atık ile ilgili 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü’nde 7 yıllık kazanımları anlatan video-animasyon paylaşımı yaptı. Bakan Kurum, “Saygıdeğer Emine Erdoğan Hanımefendi’nin öncülüğünde 7 yılda 7 kıtaya yayılan Sıfır Atık ile hedeflerimizi bir bir hayata geçiyoruz. Geri kazanım oranımızı yüzde 36.08’eçıkardık. 2035’te bu oran yüzde 60 olacak, çünkü elimizde Yeterince Var” mesajını verdi.
Sıfır Atık Hareketi 27 Eylül 2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan himayesinde başladı. 7 yıldır Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinesinde yürütülüyor. BM Genel Kurulu’nda, 14 Aralık 2022’de Türkiye’nin ana sunuculuğunda, 105 ülkenin de ortak sunucu olduğu “sıfır atık” kararı oylamayla kabul edildi ve 30 Mart, “Uluslararası Sıfır Atık Günü” ilan edildi. Aynı oturumda Emine Erdoğan, BM Genel Kurulu’nda katılımcılara hitap eden ilk Türk lider eşi oldu.
BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu
Yine bu toplantıda BM Genel Sekreteri Guterres, “BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu” kurulacağını duyurup, Emine Erdoğan’a da başkanlığı teklif etti. Emine Erdoğan’ın başkanlığını üstlendiği, 13 üyenin yer aldığı “BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu” ise 12 Nisan 2023’te resmen kuruldu. BM’nin 78. Genel Kurul toplantıları kapsamında yine Emine Erdoğan’ın öncülüğünde, Türkevi’nde düzenlenen “Küresel Sıfır Atık Hareketine Doğru” etkinliğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı”na ilk imzayı attı. Online imzaya sunulan site hali hazırda bugün 100 ülkeden 13 binin üzerinde Sıfır Atık gönüllüsünün de iyi niyet beyanını imzaladığı bir mecra haline geldi. Sıfır Atık Hareketi, Hindistan’ın dönem başkanlığını yaptığı G20 Zirvesi’nde de fark yarattı. Zirve sonrası açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan “Dünya Ortak Evimiz” sloganıyla yürütülen projenin önemine dikkat çekti.
“Sıfır Atık ile Hedeflerimizi Bir Bir Hayata Geçiyoruz”
7’inci yılına giren proje için “7 Yılda 7 Kıtada” sloganı kullanıldı. Bugün de 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü’nde “Yeterince Var” sloganı ile farkındalık oluşturuluyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü dolayısıyla sosyal medya hesabından yaptığı görüntülü paylaşımda “Dünyamızın ve insanlığın geleceğinin tehdit altında olduğu böylesi bir dönemde bizlere düşen görev; doğaya, canlılara karşı daha sorumlu hayatlar yaşamaktan geçiyor. Bunun için Sıfır Atık hareketimiz hayati önemde. Uluslararası Sıfır Atık Günü de bu alana tüm dünyanın dikkatini çekerek küresel bir çevre seferberliğine öncülük etmesi açısından son derece anlamlı. Saygıdeğer Emine Erdoğan Hanımefendi’nin öncülüğünde 7 yılda 7 kıtaya yayılan Sıfır Atık ile hedeflerimizi bir bir hayata geçiyoruz. Geri kazanım oranımızı yüzde 36.08’e çıkardık. 2035’te bu oran yüzde 60 olacak, çünkü elimizde Yeterince Var” ifadelerini kullandı.
Sıfır Geri Kazanım Oranı Yüzde 36,08’e Çıktı
Sıfır Atık ile bugüne kadar 205 bin binada Sıfır Atık Yönetim Sistemi’ne geçildi. 2017’de yüzde 13 olan geri kazanım oranını 2024’te yüzde 36,08’e çıkarıldı. Türkiye 2035 yılında geri kazanım oranını yüzde 60’a çıkarmayı hedefliyor. Yine 7 yılda Sıfır Atık farkındalığı oluşturmak için 25 milyon kişiye eğitim verildi.
74,5 Milyon Ton Atık Toplandı, Ekonomiye 256 Milyar TL Katkı Sağlandı
7 yılda 32,5 milyon ton kağıt-karton, 9,1 milyon ton plastik, 3,1 milyon ton cam, 6,4 milyon ton metal, 23,4 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir malzemelerden oluşan toplam 74,5 milyon ton atık geri kazanıldı. Geri dönüşümle ekonomiye 256 milyar TL’lik katkı sağlandı. Bu rakam 10 milyon hanenin yıllık elektrik faturası kadar tasarrufa, 10 şehir hastanesi veya 500’den fazla okul inşa edilebilecek büyüklükte kaynağa ve yüz binlerce kişiye istihdam sağlayacak iş gücüne karşılık geliyor.
Sudan 1.71 Trilyon Litre Tasarruf
7 yılda İstanbul’un 7 yıllık tüketimine eş değer, 10 milyar insanın 1 yıl boyunca her gün duş almasına yetecek kadar sudan tasarruf edildi. Petrolden 54.6 milyar litre tasarrufla; Türkiye’deki tüm araçların yıllık yakıt tüketimi kadar kazanım elde edildi. Geri dönüşüm sayesinde 227.3 milyar kilovatsaat enerji tasarrufuyla; 40 milyon hanenin 1 yıllık elektrik ihtiyacına eş değer kazanım elde edildi.
552.7 Milyon Ağacın Kesilmesi Önlendi
Amazon Ormanları’nda yaklaşık 10.000 kilometrekarelik alana eş değer, Türkiye’deki tüm ormanların yüzde 6’sına denk gelen 552.7 milyon ağaç kesilmekten kurtarıldı. 150 milyon ton karbondioksit salımı önlenerek; yaklaşık 30 milyon aracın yıllık karbon salımına eş değer kazanım elde edildi. 284 milyon metreküp atık depolama alanı tasarrufuyla; yaklaşık 40 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alan kazanıldı.
Sıfır Atık Mavi Hareketi
Sıfır Atık kapsamında 10 Haziran 2019’da Emine Erdoğan’ın himayelerinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Sıfır Atık Mavi Hareketi de hayata geçirildi. Bu kapsamda yayımlanan Deniz Çöpleri İl Eylem Planları’nın Hazırlanması ve Uygulanması Genelgesi ile 28 kıyı ilinde deniz çöpleri toplanırken ulusal düzeyde eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yaygınlaştırıldı. “Birinci 5 Yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları” sonucu denizlerden 245 bin ton yani; 20 bin 500 kamyon dolusu çöp toplandı. 1 Ocak 2025 yılı itibarıyla “İkinci 5 Yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları” yürürlüğe girdi.
Sıfır Atık İçin Yeni Adım: Depozito
Sıfır Atık Hareketi kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) Depozito Yönetim Sistemi’ni (DYS) pilot il Sakarya ile başlattı. Bu sistem ile “Depozitosu Olan Ambalajlar” (DOA) logosu olan plastik ve cam şişeler ile alüminyum ambalajlar DOA İade Makineleri’ne bırakılıyor. Tüketiciler iade süreçlerinde “DOA” dijital uygulamasını telefonlarına yükleyip tamamen yerli teknoloji ile tasarlanan DOA iade makinelerine QR kod okuttuklarında iade ettikleri ambalajlara karşılık gelen teşvik bedelini dijital cüzdanlarında biriktirebiliyor. Uygulamada biriken tutar, anlaşmalı mağazalar, marketler ve restoranlarda QR okutularak kullanılıyor. Yine biriken bakiye, transfer yoluyla banka hesaplarına aktarılabiliyor. Dileyen Emlak Katılım Bankası ATM’lerinden QR kod okutarak para da çekebiliyor. Akıllı telefonu olmayanlar için de Emlak Katılım Bankası aracılığıyla bir DOA kartı uygulaması hizmete sunuldu. TC kimlik numarasıyla ilişkilendirilen kart, Emlak Katılım şubelerinden temin edilerek kullanılabilecek.
DOA ile Yılda 520 Milyon Avro Kazanç Sağlanacak
Depozito sistemi sayesinde yıllık 120 milyon avro geri kazanım geliri, ikincil ham madde kullanımından 250 milyon avro kazanç, atık ithalatında 50 milyon avro azalma, yerel yönetimlerin atık bertarafı ve elektrik kullanımından 100 milyon avro tasarruf sağlanacak. Denizlerdeki plastik kirliliği azaltılacak. Düzenli depolama sahalarından ve enerjiden tasarruf sağlanacak.
Deprem Bölgesinde Yıkıntı Atıklarıyla Geri Kazanım
Kahramanmaraş ve Hatay’da asrın felaketinden kaynaklı yıkıntı atıklarının yönetimi için de “Deprem Enkazının Çevreye Duyarlı Yönetimi ve Tehlikeli Atıkların Güvenli Bertarafı için Hibe Yardımı Projesi” hayata geçirildi. Proje kapsamında Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye temsilciliği aracılığı ile Japonya Hükümeti tarafından ülkemize sağlanan 4,8 milyon dolar hibe ile 2 ildeki yıkıntı atıklarının işlenmesi için geri kazanım tesisi kuruldu. Mobil kırıcı üniteler temin edildi. Bu sayede döngüsel ekonomi prensipleri ve kaynak yönetimi çerçevesinde; yıkıntı atıklarının beton üretiminde, yol, otopark, kaldırım, yürüyüş yolları, drenaj çalışmalarında dolgu malzemesi olmak kullanılması sağlanıyor. Böylelikle doğal kaynak kullanımı ve karbon emisyonları azaltılırken geri dönüşüme de katkı sağlanıyor.
Günde 9 Bin Ton Atık Ayrıştırılıyor
Sıfır Atık Hareketi kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı İller Bankası Genel Müdürlüğü Türkiye’nin farklı noktalarına 7 yılda 46 depolama, ayrıştırma ve transfer tesisinin kurulmasına destek oldu. Katı atık tesislerinde günlük 9 bin ton atık ayrıştırılıp ürün veya enerjiye dönüştürülüyor.
Sıfır Atık Projesi’nin Aldığı Ödüller
Sıfır Atık Projesi Emine Erdoğan öncülüğünde;
*2018’de BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) “Sıfır Atık, Sıfır Açlık” ödülü
*2021’de BM Kalkınma Programı tarafından “UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü” ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından “Waste Wise Cities Global Champion Ödülü
*2022’de “Akdeniz Parlamenter Asamblesi Ödülü (PAW Awards)” ve Dünya Bankası tarafından takdim edilen “İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü”nü aldı.
