Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 511. maddesi uyarınca hazırlanan “2026–2028 Dönemi Mahalli İdareler Bütçe Hazırlama Rehberi”, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın görüşü alınarak yürürlüğe konulmuştur. Bu rehber, belediyeler, bağlı idareler ve mahalli idare birlikleri tarafından zorunlu olarak dikkate alınmak üzere hazırlanmış olup, yerel yönetimlerde stratejik hedeflere dayalı kaynak kullanımını esas alan yeni bir mali disiplin döneminin kapısını aralamaktadır.
2026–2028 dönemiyle birlikte mahalli idarelerde artık sadece harcama değil, stratejik hedeflere dayalı planlama, performansa dayalı programlama ve sonuç odaklı raporlama öne çıkmaktadır. Bu rehber, kamu maliyesinin geleneksel mantığını aşarak kurumsal hesap verebilirliği, plan–bütçe bütünlüğünü ve veriye dayalı karar alma süreçlerini güçlendiren bir yönetişim aracıdır.
Stratejik Plan – Performans Programı – Performans Bütçesi Üçlüsü
Stratejik plan, bir yerel yönetimin vizyonunu, amaçlarını ve temel önceliklerini belirler. Performans programı ise bu amaçların yıllık bazda faaliyetlere dönüşmesini sağlar. İşte tam bu noktada performans esaslı bütçe, bu iki belgenin mali ifadesi olarak devreye girer.
2025 yılı itibarıyla program bazlı performans bütçeleme sistemine geçişin zorunlu hale gelmesi, artık bütçelerin yalnızca gelir-gider tabloları değil, aynı zamanda planlama, uygulama ve değerlendirme aracı olduğunu teyit eder nitelikte.
Rehberin Getirdikleri ve Öne Çıkan Mesajlar
Rehberin satır aralarında, kurumsal hafızayı derinleştirecek ve uygulayıcıya yön gösterecek pek çok önemli mesaj saklı:
– Performans Esaslı Bütçeleme tüm mahalli idareler için zorunlu hale gelmiştir.
– Kurumsal ve işlevsel sınıflandırmalar, kurumun iç yapısıyla bütünleşik şekilde yapılandırılmalıdır.
– Program ve alt faaliyet düzeyinde gerekçelendirme, bütçenin sadece teknik bir metin değil, kurumsal bir beyanname olduğunu gösterir.
– Yeşil bütçeleme yaklaşımıyla çevresel sürdürülebilirlik artık bütçe yapısının ayrılmaz parçasıdır.
– Ortak programlar, birimler arası koordinasyonu artırarak bütüncül hizmet sunumunu mümkün kılar.
Gereklilikler ve Disiplin
Bütçenin başarılı olması için yalnızca rakamların tutması yetmez. Gerçekçi gelir tahminleri, faaliyetlere dayalı gider teklifleri, brüt esaslı denklik ilkesi ve detaylı veri raporlaması, mali disiplini ayakta tutan sütunlardır.
Örneğin, her bir harcama tertibi için faaliyet gerekçesi sunulması, kamu kaynağının “niçin ve nasıl” harcandığını görünür kılar. Bu da yalnızca iç denetim ve Sayıştay incelemeleri için değil, kamuoyunun güveni için de temel bir gerekliliktir.
Sonuç: Bütçe, Geleceği Kodlamaktır
Artık her bütçe, kurumun yalnızca geçmiş yıl performansının değil, geleceğe dönük kararlılığının da bir göstergesi olacak. Hazırlanan her cetvel, yazılan her kod ve çizilen her hedef, kurumsal bir sorumluluğun ve kamusal bir ahlakın tezahürüdür.
2026–2028 Rehberi, yerel yönetimlerin sadece kaynak kullanan değil, kaynak üreten; sadece harcayan değil, değer yaratan yapılar olmasını sağlayacak sistematik bir dönüşümün rehberidir.
Bu dönüşümü ciddiyetle ele almak, sadece mali bir gereklilik değil, aynı zamanda kamusal vicdanın bir gereğidir.