Mezopotamya’nın Sessiz Dili: Deq
Gelenekler, nesilden nesile aktarılan, bir topluma özgü ve o toplumun kültürünü yansıtan davranışlardır.
Modernleşmeyle geleneklerimiz eski değerini yitirse de, Türkiye’nin bazı yerlerinde gelenekler bugün de sürdürülüyor. Eskiden Mezopotamya olarak anılan, Türkiye’nin Güneydoğu Bölgesi’nde karşılaşılan Deq geleneği de bunlardan biri.
Dövme geleneği vücuda hem sağlık hem güzelik açısından resim yapmakla başlamıştır. Dövme yapma geleneği hayli eskidir. MÖ 2000’lerde Antik Mısır toplumunda dövmenin yapıldığı mumyalardan anlaşılmıştır. Mısırlıların dışında Britonların, Galyalıların ve Trakların da dövmeleri vardı. Antik Yunanlar ve Romalılar, “barbarlara özgü bir uğraş” saydıkları dövmeyi suçlular ile kölelere yaparlardı. Mezopotamya bölgesinde ise dövme Kürtler ve Farslarda Deq, Araplarda Wesm olarak adlandırılmıştır. Kürtler, Araplar, Ezidiler, Süryaniler, Türkmenler, Aleviler tarafından hem sağlık hem güç sembolu olarak kullanılmıştır.
Dövmenin tarihi neolitik çağlara kadar dayanıyor. Farklı kültürlerde farklı anlamlar ifade eden dövme, kimi toplumlarda romatizma tedavisi için, kimi toplumlarda suçluları damgalamak için, kimi toplumlarda ise dini inanç sembolü olarak yer edinmiş.
Güneydoğu Bölgesi’nde ise, Birçok Kadının Yüzüne İşlenen Deq Geleneğini, Güzelliği, Acıyı, Korkuyu Sembolize Ediyor.
Deq kelimesi Kürtçe’de dövme anlamına geliyor. Kadınların genellikle yüzlerine, erkeklerin ise vücuduna işlenen dövmeler, geometrik, ya da yıldız, kuş, güneş gibi bir şekil alabiliyor. Her sembol farklı anlam taşıyor. Ancak çoğu figürün, özellikle kadınları kötü güçlerden koruduğuna inanılıyor.
Ceylan sembolü şans getirdiğine inanılırken, göz sembolünün ise nazara karşı etkili olduğu düşünülüyor. Güneş ve ay figürleri ise, sağlıklı bir yaşamı ifade ediyor. Kadınların yüzlerine güzellik katmak amacıyla ise yıldız ya da ay şekli çiziliyor.
Bu dövmeler, kız çocuğu emziren bir annenin sütü ile genellikle lambanın duvarda oluşturduğu is karıştırılarak yapılıyor. Bazı kişiler, bu karışıma hayvanların öd keseciğinden elde ettikleri sıvıyı da ekliyorlar. İs duvardan kazınarak süte karıştırılıyor ve elde edilen karışım, istenilen bölgeye iğneyle uygulanıyor. Burna, alna, çeneye, ellere ve ayak bileklerine yapılabiliyor.
Dövme yaşlı bir kadın tarafından çiziliyor, daha sonra tekli, üçlü ya da beşli olarak kullanılan iğnelerle karışım deri altında gönderiliyor. Acı verici olan bu süreçten sonra dövmenin iyileşmesi, 10 günü buluyor. Kız çocuğu olan annenin sütünün dövmede kullanılışı ise, annenin hayır duası ve doğurganlığın aktarılması olarak ifade ediliyor.
Her Dövmenin Bir Anlamı Var
Ayaklara işlenen halhal sadakati ifade ediyor, makas kısmeti, ceylan mutluluk ve şansı, haç ise kötülükleri kovduğuna inanıldığı için vücuda işlenmiştir ve özellikle bölgedeki Süryaniler tarafından Kudüs’e ziyarete gidenlerin hacı olduğunu belirten bir ifadedir haç. Yapmak mecburidir hem dini bir sembol hem de kişinin hangi topluma bağlı olduğunu bildirmek için yaptırılır. Diğer yandan her aşiretin kendine mahsus dövmeleri vardır
Bu dövmelerin bedende işlendiği yerler ve figürler aşiretten aşirete göre değişir. Hiçbir aşiret veya kişi bir diğer aşirete ait sembolleri kullanamaz. Bu savaş nedeni sayılır. Aşiret dövmesi taşımak hem aşirete bağlılığı hem de kendini güvende hissetmeyi sağlar. Hem de soyluluk işareti olarak taşınır. Bunlar dışında aşirete ait dövme taşımanın günlük pratik yararları da mevcuttur. Savaşlarda ölen veya yaralı düşen birinin, kaybolan birinin, hırsızlık ve benzeri kötü bir iş yapan birinin hangi aşiretten olduğu dövmesinden tespit edilebilir.
Semboller, deri üzerine çizilir ve sonra dikiş iğnesiyle bir dizi küçük delik açılır. Karışım daha sonra kabuk bağlayan ve dövme bırakan tasarımın üzerine yaydırılır. Bu uygulama genellikle 8 ile 12 yaş arasında yapılır. Gün geçtikçe dövmelere rağbet dini sebeplerle azalmıştır.
Deq geleneği, 1960’larda Suriye’nin kuzeyindeki bölgelerde daha yaygın olsa da, şimdilerde hem Suriye’de hem de Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde eski moda olarak görüldüğü için, değerini kaybediyor.
Kaynak: https://listelist.com/deq-gelenegi/ – https://www.rudaw.net/turkish/opinion/08052021
